Автори: Светлана Унковска и Горан Лефков
Од осамостојувањето па се до денес Република Северна Македонија нема жена на трите најзначајни позиции во државата.
Претседатели на држава, влада или собрание биле исклучиво мажи.
Бројот на министри жени во централната власт е околу 20 проценти.
Мал број на жени биле претседатели на општини.
Жените се претставени единствено на листите со квоти – за пратеници или општински советници.
Дали општеството тешко го менува мачо-менталитетот или пак политиката кај нас е сеуште сфера на физички посилните, т.е. мажите.
ОД 301 КАНДИДАТ ЗА ГРАДОНАЧАЛНИК САМО 25 СЕ ЖЕНИ
Жените по политиката, целосно се маргинализирани. Управувачките функции во општеството се далеку од нив. Доколку ги има, тие се само да пополнат бројка. Ги поставуваат на недобитните места за да имаат некакви квоти.
А, за овие локални избори, состојбата е катастрофална. Од податоците на листите на сајтот на ДИК, се запишани 301 кандидат за градоначалник од кои само 25 се жени односно нивната застапеност е 8.3 проценти, наспроти мажите кои и на овие избори доминираат на листите со дури околу 92 проценти.
Иако декларативно, сите велат дека жените треба да се рамноправно застапени, во пракса тоа не е така. Премиерот Заев, кој воедно е и лидер на владејачката СДСМ, вели дека се залага за рамноправност на жените.
Кога се залагаме и кога градиме услови за еднакво и рамноправно учество на жените, всушност градиме подобар свет за сите. Јас повеќе пати сум рекол, и еве ќе повторам и сега: Во овие услови кога мажите се сѐ уште во многу поголем број носители на функции и на одлуки, исклучително е важна нашата улога, улогата на мажите, во подобрување на системот и нашето отворено делување за поголема родова рамноправност. Да покажеме дека ова не е само женска борба. Ова е борба која треба да биде поддржана од сите прогресивни луѓе. Правата немаат род, а различностите од секаков аспект, па и родов, го прават општеството поправедно и похумано. Сум соработувал и соработувам со многу колешки, жени кои по правило покажуваат исклучителна трудољубивост и одговорност, и исклучителна посветеност во извршување на своите обврски.
ЗОРАН ЗАЕВ, ПРЕМИЕР
Но, оваа заложба не се гледа на листата на кандидати за градоначалници. За локалните избори на 17 октомври, СДСМ има кандидирано помалку од 10 проценти жени за градоначалници. Од вкупно 69 кандидати само 5 се жени, и тоа во помалите општини како што се Арачиново, Петровец, Могила, Македонска Каменица и Старо Нагоричане.
Иста ситуација и во опозициската ВМРО-ДПМНЕ. Оваа партија има поднесено кандидатури за 63 општини, од кои само 3 се жени и тоа во општина Центар, Крушево и Берово. Но, ВМРО-ДПМНЕ ја поддржуваат независната кандидатка за град Скопје, Даниела Арсовска.
Процентуалната застапеност на жените на овие локални избори навистина загрижува, вели Марија Митева портпаролка на ВМРО-ДПМНЕ.
Нашите закони не предвидуваат квота за кандидирање на жени градоначалнички, како што тоа е случај со советничките листи. И тука ние како политички партии тоа мораме задолжително да го почитуваме и дури бројот е поголем. Ако обврската е 40 проценти, вкупната застапеност е 46 проценти. Но тоа што во законите нема афирмативна мерка за жени кандидатски за градоначалнички не треба нас политичките партии да не ослободува од обврската да се бориме за поголема родова застапеност. И фактот што жените се помалку се вклучуваат во изборна трка говори дека работите во општеството бавно се менуваат.
МАРИЈА МИТЕВА, ПОРТПАРОЛКА НА ВМРО-ДПМНЕ
Митева вели дека има две причини заради тоа, прво поради само декларативната заложба за активно вклучување на жените во политиката и второ од причина што насилството е се поголемо врз жените во политиката. Сепак, вели ВМРО-ДПМНЕ имала досега најмногу кандидирано жени.
Како жена сум исклучително горда на ВМРО-ДПМНЕ што во минатото имаше кандидат за претседател на Република Македонија и што во моментот поддржуваме независен кандидат – жена за градоначалник на градот Скопје. Се согласувам дека не е доволно, се согласувам дека треба уште повеќе но мораме да се согласите сите дека е доволен показател и чекор напред за вистинската заложба која што ја имаме за жените. ВМРО-ДПМНЕ има три кандидатки за градоначалник и ја поддржуваме и кандидатката за градоначалник на градот Скопје.
МАРИЈА МИТЕВА, ПОРТПАРОЛКА НА ВМРО-ДПМНЕ
ДУИ има 19 кандидати за градоначалници, но само еден од нив е жена. Таа е Теута Арифи, која ќе се бори за третиот мандат во општина Тетово. Поради малиот број кандидатури нивниот процент на застапеност на жените е околу 5 проценти.
Кај Алијанса за Албанците и Алтернатива, како и од Беса немаат ниту една жена кандидат за градоначалник. Се обидовме да добиеме изјава зошто е тоа така, но оттаму не сакаа да го кажат својот став.
Со најмногу застапени жени на градоначалнички позиции е Коалицијата „Одлучно за промени“ на ЛДП и ДОМ. Од таму велат дека од 18 кандидати 30% се жени:
Нивната позиција внатре во партиите, кога зборувам за партиите, кај нас во Македонија има само две претседателки на партии, останатите се мажи, и генерално во тие извршни и централни одбори на партиите се мажи. Она што е многу важно е што нашето општество сеуште е многу патријархално, традиционално и сеуште политиката се смета за машка работа, машка професија.
Маја Морачанин, претседател на ДОМ
Но и застапеноста на жените во листите на Коалицијата „Одлучно за промени“ е под просекот на светско ниво. Според податоците на UN Women од 133 земји, учеството на жените во локалната власт на светско ниво е 36%. Само 2 земји имаат над 50%, додека во 24 земји учеството на жените е над 40%.
МОГИЛА КАКО ПОЗИТИВЕН ПРИМЕР
Како позитивен пример е Битолската Општина Могила. Таму има 3 кандидати за градоначалник од кои две се жени. Тоа е единствената општина каде жените имаат мнозинство кандидати.
Од Одлучно за промени ги потенцираат причините за ваквата состојба:
Оној говор на омраза, дискриминацијата кон жените, сексизам, шовинизам, кои се присутни во јавноста, тоа е форма на насилство врз жените, ги обесхрабрува жените активно да се вклучат во политичкиот живот.
Маја Морачанин, претседател на ДОМ
Тие ги потенцираат и решенијата за надминување на проблемот:
Оние форуми на жени, Унии на жени кои ги имаме во партиите, речиси и да нема политичка партија која нема ваква организација, сметам дека треба да бидат финансирани независно од буџетот. Партиите добиваме одреден процент, сретства од буџетот кој е наменет за партиското функционирање, и од тој буџет се одвојуваат пари за финансирање на партијата на форумот на жени, на младинските организации и тн. Сметам дека форумите на жени и младинските организации треба да имаат сопствени сметки и на тие сметки, да им се префрлаат пари дирекно од буџетот.
Маја Морачанин, претседател на ДОМ
Во Европа, пак, Исланд може да се пофали дека има мнозинство жени во Собранието. Оваа држава стана прва земја во Европа во која има повеќе жени отколку мажи во парламентот. Од 63 места во законодавниот дом 33 се жени односно 52 посто застапеност.
